Ngày 1/12/2011, Thủ tướng Chính phủ có Công văn số 2218/TTg-ĐMDN do Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh ký, gửi Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) về việc phê duyệt phương án sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp 100% vốn nhà nước giai đoạn 2011-2015.
Theo đó, trong số 25 doanh nghiệp thuộc Bộ VHTTDL, Thủ tướng Chính phủ chấp thuận cho cơ quan này bán 1 doanh nghiệp, giữ 100% vốn tại 7 đơn vị (phần lớn trong lĩnh vực xuất bản) và cổ phần hoá 17 doanh nghiệp còn lại.
Ảnh: Khu đất số 6 Thi Sách rộng hơn 5.000 m2 Quận 1, TP.HCM của In Trần Phú. Nhóm nhà đầu tư vào In Trần Phú cũng đã hoàn tất mua lại phần vốn chi phối trong Công ty Khách sạn Du lịch Thắng Lợi và Công ty Du lịch Dầu khí Việt Nam.
Chính sách cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước mở ra cơ hội cho dòng vốn tư nhân. Đối với nhà đầu tư ngoài quốc doanh, sự hấp dẫn của những thành viên Bộ VHTTDL, ngoài lợi thế về ngành nghề, thì không thể không kể đến là quỹ đất họ đang nắm giữ.
Sức hút càng tăng lên bội phần khi phần lớn đất đai, do nhiều hạn chế của quy định pháp luật hiện hành nên không được tính vào giá trị doanh nghiệp khi thực hiện cổ phần hoá.
Trong số 17 doanh nghiệp thuộc diện thoái vốn, không ít đơn vị có lợi thế lớn về đất đai, có thể kể đến Công ty Khách sạn Du lịch Thắng Lợi, Công ty Du lịch Dầu khí Việt Nam (OSC), Công ty In Trần Phú, Hãng Phim truyện Việt Nam, Hãng phim Giải Phóng, Công ty In và Văn hoá phẩm, Công ty Sách Việt Nam, Trung tâm Hội chợ Triển lãm Việt Nam.
Hãng phim truyện Việt Nam (VFS)
Đây là trường hợp ồn ào cũng như tai tiếng nhất. VFS thành lập năm 1953, là tên tuổi lớn gắn liền với dòng phim cách mạng và nghệ thuật. Đầu năm 2016, thành viên Bộ VHTTDL tiến hành cổ phần hoá, bán cổ phần cho nhà đầu tư chiến lược và bán đấu giá cổ phần ra công chúng (IPO).
Tuy nhiên không lâu sau khi cổ phần hoá, nhiều mảng tối tại VFS dần hé lộ, khi hàng loạt nghệ sĩ tố nhà đầu tư mới là Tổng công ty Vận tải thuỷ (Vivaso) của ông Nguyễn Thuỷ Nguyên không có định hướng làm phim, chậm lương, trả lương thấp, để cơ sở vật chất xuống cấp trầm trọng.
Khu đất 5.500 m2 của VFS tại số 4 Thuỵ Khê, Tây Hồ, Hà Nội
Thực trạng tài chính của VFS ở mức xấu, tuy nhiên sự hấp dẫn lại đến từ đất đai, với lô đất "vàng" 5.500 m2 tại số 4 Thuỵ Khê (Tây Hồ, Hà Nội), lô đất 1.200 m2 tại số 6 Thái Văn Lung, (Quận 1, TP.HCM), ngoài ra còn có 905 m2 đất trên phố Hoàng Hoa Thám (quận Ba Đình) được dùng làm khu chứa đạo cụ, đoàn xe và khu đất rộng 6.382 m2 tại Đông Anh (Hà Nội).
Cuối năm 2016, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã yêu cầu rà soát việc cổ phần hoá VFS. Tháng 9/2018, Thanh tra Chính phủ công bố kết luận thanh tra VFS, chỉ ra nhiều sai phạm, trong đó có việc lựa chọn và bán cổ phần cho nhà đầu tư chiến lược. Cơ quan thanh tra kiến nghị Bộ VHTTDL xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện ngay các quy trình, thủ tục để nhà đầu tư chiến lược xin rút vốn trước thời hạn.
Đất vàng 15 Thi Sách và hình bóng Vũ "nhôm"
Trái ngược với hai trường hợp trên, Hãng phim Giải Phóng (PGP) đã thất bại trong việc tìm kiếm nhà đầu tư chiến lược cũng như chào bán cổ phần ra công chúng trong đợt cổ phần hoá năm 2015, với tỷ lệ vốn nhà nước vẫn là 99,71%.
Việc PGP trở nên kém hấp dẫn ngoài tình hình tài chính bết bát, thì một nguyên nhân có thể kể đến là bởi tài sản có giá trị nhất đã bị "sang tay" ngay trước thềm cổ phần hoá.
Cụ thể, PGP trước đây có trụ sở tại lô đất 2.337 m2 tại 15 Thi Sách (Quận 1, TP.HCM), là đất thuê của Công ty TNHH MTV Quản lý Kinh doanh Nhà TP.HCM, trả tiền hàng tháng.
Dự án 15 Thi Sách ở trung tâm Quận 1 trước đây là trụ sở của Hãng phim Giải Phóng
Ít tháng trước khi cổ phần hoá, ngày 13/10/2014, Hãng phim Giải Phóng đã nhượng quyền thuê nhà 15 Thi Sách cho CTCP Xây dựng Bắc Nam 79 của ông Phan Văn Anh Vũ (tức Vũ "nhôm") với tổng giá trị 29,19 tỷ đồng. Hai ngày sau, 15/10/2014, Bắc Nam 79 đã chuyển khoản toàn bộ số tiền trên cho Hãng phim Giải Phóng.
Quá trình hợp thức hoá lô đất sau đó nhanh chóng diễn ra. Hiện nay, CTCP Xây dựng Bắc Nam 79 là chủ đầu tư dự án bất động sản cao cấp ở 15 Thi Sách. Đơn vị phát triển là một tập đoàn địa ốc lớn ở khu vực phía Nam.
Đầu năm 2017, 15 Thi Sách nằm trong danh sách 60 dự án liên quan tới các doanh nghiệp nhà nước cổ phần hoá bị Bộ Tài chính kiến nghị UBND cấp tỉnh đình chỉ thi công và Thanh tra Chính phủ tiến hành thanh tra.
Liên quan tới sai phạm tại dự án 15 Thi Sách, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an ngày 19/11/2018 đã khởi tố nguyên Phó Chủ tịch UBND TP.HCM ông Nguyễn Hữu Tín, nguyên Giám đốc Sở TNMT TP.HCM ông Đào Anh Kiệt và Phó Trưởng phòng Quản lý đất, Sở TNMT TP.HCM ông Trương Văn Út.
Nghi Điền - Báo Nhà đầu tư.